Het was 10 maart toen ik opnieuw naar mijn geliefd Portugal vloog. Diep onder mij zag ik de aarde met haar ragfijne lijnenspel van rivieren en wegen en af en toe ook de woonplekken van mensen. Op de toppen van de Pyreneeën lag nog sneeuw. Soms vloog ik door brokken wolken heen. Het leek wel of ik in een sprookje reisde. Ik wiegde me in het blauw van de hemel. Zo intens mooi. Na twee en een half uur vliegen zag ik onder mij de rivier de Taag stromen met aan haar oevers de schilderachtige stad Lissabon. Met een lichte schok gleed het vliegtuig terug op aarde. Nadat ik mijn spullen weer bij elkaar had, reed ik met een trein naar Entroncamento.

De stad waar, in de vorige eeuw, men begonnen was met het aanleggen van een spoorwegen-net door het hele Portugese land.

De gemeentelijke galerie waar mijn schilderijen te zien waren

In dat uur stond de zon al laag en wierp lange schaduwen over het glooiende land met haar olijfbomen en druivenranken. Ik dacht aan de mannen die de rails hadden gelegd. En eerde hen in mijn gedachten.Tegen zes uur kwam ik aan. Nog slechts een dag waren mijn schilderijen hier te zien en dan zou ik ze weer inpakken. Wat hadden ze teweeg gebracht? Zou het schilderij dat ik voor deze stad maakte hier kunnen blijven? Zou er een plek voor zijn? Hoe was het met mijn vrienden?

De volgende dagen kreeg antwoord op mijn vragen en zo begreep ik dat ik er goed aan had gedaan mijn schilderijen hier te exposeren en ook dat ik er nu zelf voor een week zou zijn.

Op zondag werden mijn gastvrouw en haar familie, maar ook ik, uitgenodigd voor een lunch door een van de bezoeksters aan mijn tentoonstelling. Daar bij een riant huis aangekomen zag ik dat er meer mensen uitgenodigd waren. Aan een lange tafel kwamen wel dertig mensen te zitten, als het er niet meer waren. Mijn tafelheer, die tevens de heer des huizes was, leek veel op de acteur Michel Piccolo, waardoor ik de indruk kreeg dat ik aan een film mee mocht doen. Een film waarvan de ondertiteling soms in het Engels dan weer in het Frans, maar meestal toch wel in het Portugees gegeven werd.

In de vroege ochtend van de volgende dag vertrok ik om zeven uur met de trein naar Coimbra, waar mijn gastvrouw college volgde aan de universiteit. Daar kwam ik in een van de oudste universiteiten van Europa. De plek hield me vast en ik bleef maar rond kijken. Na een paar uur werd ik verrast door een beeld dat ik opving uit een andere tijd. Het beeld toonde een groep mensen, die  luisterden naar enkele sprekers. Het ging over vrouwenkiesrecht. Later hoorde ik dat juist op die plek vele wetten voor Portugal zijn ontstaan. s’ Middags lunchten we aan lange tafels met honderden studenten in een enorm groot vegetarisch studentenrestaurant. Ik at maar keek ook naar de jeugd om mij heen, zoveel jeugd. Wat een power voor de toekomst.  Daarna bezochten we o.a. de bibliotheek met duizenden in leer gebonden boeken uit voorbije eeuwen. Vol ontzag keek ik naar al die rijen boeken, die wel tot de hemel leken te rijzen. Smalle lange ladders stonden voor de kasten. Ik las er over beroemde wetenschappers, die hier ooit geweest waren. Ik zag waar ze hadden gezeten en met wie ze gesproken hadden. Buiten stroomde de regen. Diep in de grond was ook een gevangenis voor opstandige studenten. Ook die bezocht ik. Wie waren het die bepaalden wat ik mocht denken en hoe ik wilde leven…. in al die eeuwen en nog zien we de marionetten en de controleurs van deze macht pogingen doen om de touwtjes in handen te houden en van geen wijken willen weten.

De volgende dag scheen de zon weer en pakte ik de schilderijen in, waarbij ik assistentie kreeg van een jongeman, die het gemeentehuis mij toegewezen had.  Ook ontmoette ik en mijn gastvrouw nog eenmaal de burgemeester en kregen  van hem te horen dat het schilderij straks in de nieuwe bibliotheek een plaatsje zal krijgen. Tot zolang kan het op haar kantoor in het gemeentehuis hangen.

Helemaal opgelucht en tevreden vertrok ik met de schilderijen naar Tomar. Ook de achtergebleven schilderijen uit Fatima, met de schilden van de zonen en ene dochter van Jacob kwamen daar aan. Een nieuwe fase begon. Ik had een hotelletje onder aan de berg, waar de enorme burcht met het klooster van de Tempelieren de omgeving beheerst . Iedere dag liep ik via een pelgrimspad vol keien naar het klooster.

Ik wilde graag in mijn eentje de schilderijen uit pakken en naar de plekken brengen die ik had uitgezocht samen met Helder Farinha, de man die verantwoordelijk is voor mijn tentoonstelling in Tomar. Tot mijn verrassing werd ik in de zalen, die mij aangeboden waren, om mijn schilderijen ten toon te stellen, zo blij dat ik begon te zingen en dansen …ik hoorde mijzelf de woorden zingen ….I return ….I return. Hoe vaak had ik die woorden gezongen voor het tot me doordrong ….ik moest hier eerder zijn geweest. Maar ik was geen Tempelier toen. Nee ik voel me een vrouw, duidelijk een vrouw en ik kom op bezoek …ik kom uit een ander land….het voelt aan als Engeland. Wat kwam ik doen? Waarom had ik eerst zo’n enorme weerstand gevoeld om hier mijn schilderijen te exposeren. Wat is er ooit gebeurd? Ik weet het niet …. komt nog wel.

Weer thuis in Amsterdam kreeg ik een mail, waarin ik uitgenodigd werd om bij mijn volgende bezoek aan mijn tentoonstelling in het Convento de Cristo daar ook te overnachten. Net als toen zal ik hier weer slapen. Nu samen met Angèle Frankena die mij vergezellen zal. Zij was bij de inrichting in Fatima, de plek waar het allemaal begon in Oktober van het vorige jaar. Nu zal ze straks ook bij het einde van de tour zijn. Samen zullen we de ruim 30 schilderijen inpakken en klaarmaken voor het transport naar Nederland, later in april.

In het Convento de Cristo ontmoette ik een aantal vrouwen die daar werken en ik heb sterk het vermoeden dat zij vroeger als man hier geleefd kunnen hebben. Zij voelen hier zich zo thuis, vertellen ze mij. Ze zijn duidelijk gelukkig. Zou er een herstel in balans plaats vinden tussen het mannelijke en de vrouwelijke ….hier in dit enorme labyrint van gangen en zalen, trappen en torens en uitstromen over het hele land. Wie weet.

Er kwamen een kleine veertigtal mensen naar de opening. Ik hield een inleiding in het Engels rechtstreeks vanuit mijn hart en Helder Farinha vertaalde iedere zin  …..men was onder de indruk …..ook van mijn werk. Ze keken met ontvankelijke harten. Ik zag dat menigeen met ontroering keek naar het schilderij van hun stadsheilige, Santa Iria. Het schilderij over hun koning João IV bracht zichtbaar een gevoel van eigenwaarde mee. Ze complimenteerde mij met dit schilderij. Een vrouw vertelde dat ze niet eerder zo overtuigend modern werk gezien had. Het schilderij “ de mens, een lichtwezen “ was haar favoriet. Ik hoor deze dagen waarderende woorden, net als bij de vorige tentoonstellingen op deze tour door Portugal, ook krijg ik cadeautjes. Het doet me zo goed.

Op de site van het Convento de Cristo kun je zien hoe de tentoonstelling aangekondigd is. Er komen nog foto’s van de opening, liet men mij weten. En een stuk in de krant. Hier in Tomar wordt mijn werk weer door velen op handen gedragen en zij dragen mij erbij. Wat een ervaring. Ik ben er vaak stil van. Dit project heeft zoveel verrassende zegeningen, iedere dag weer. Ik kan het niet allemaal opschrijven, maar in mijn hart heb ik alles bewaard om later eens te vertellen, als het zo uitkomt. Mocht je wellicht meer van de Tempeliers willen weten, dan raad ik je deze beknopte site aan.

Voor nu al mijn liefs.

Op 6 april vlieg ik samen met Angèle naar Portugal om bij de laatste dagen van de tentoonstelling in Tomar te kunnen zijn.

Adeus